АЭС салу, жаңа министрліктер құру және қорғаныс-өнеркәсіп кешенін нығайту жөніндегі Референдум: Тоқаев ұлтқа жыл сайынғы Жолдауын жариялады

Қазақстан Президенті Қасымжомарт Тоқаев ұлтқа жыл сайынғы Жолдауын жариялады. Мемлекет басшысы өз сөзінде екі үкіметтік ведомство – су ресурстары және ирригация министрлігін құруды, бұл ретте көлік министрлігінің жұмысын қалпына келтіруді, атом электр станциясын салу мәселесі бойынша жалпыхалықтық референдум өткізуді, сондай-ақ Қазақстанның экономикалық дамуына ерекше назар аударуды тапсырды, деп хабарлайды Zerkalo.

Экономикалық өзін-өзі қамтамасыз етуді қамтамасыз ету

Сөз сөйлеу барысында ел Президенті ел болашағының көптеген аспектілерін көтерді. Ол экономикалық дамуға ерекше назар аударды. Күрделі геосаяси жағдайға қарамастан, ел барлық негізгі көрсеткіштер бойынша оң серпінді сақтап қалды. Өткен жылы Қазақстанның ЖІӨ 104 триллион теңгені құрады. Рекордтық 28 миллиард доллар тікелей шетелдік инвестициялар тартылды. Сыртқы сауда айналымы да рекордтық деңгейге жетті – 136 миллиард доллар, оның 84 – і экспорт.

"Біздің экономикамыздың тұрақтылығының тірегі-сыртқы резервтер-100 миллиард долларға жақындады. Алайда, шын мәнінде дамыған ел болу үшін біз саяси реформаларды терең және жан-жақты әлеуметтік – экономикалық өзгерістермен ұштастыруымыз керек",-деп атап өтті Қасым-Жомарт Тоқаев.

Ол алдағы құрылымдық экономикалық реформалардың негізгі контурларын атап өтті. Қазіргі кезеңде ең маңызды міндет-елдің берік өнеркәсіптік құрылымын қалыптастыру және экономикалық өзін-өзі қамтамасыз ету. Президенттің пікірінше, өңдеу секторын жедел дамытуға, сондай-ақ ел үшін бірқатар маңызды жобаларды іске асыруға басты назар аудару қажет.

"Экономиканы әртараптандыру міндеті одан да өзекті болып отыр. Мұнай, газ және көмір химиясы металдарын терең өңдеу, ауыр машина жасау, уранды конверсиялау және байыту, автокомпоненттер мен тыңайтқыштар өндіру сияқты бағыттарға назар аудару қажет. Басқаша айтқанда, жоғары қайта бөлу кластерлерін құру керек", - деді ол.

Қасым-Жомарт Тоқаев өз сөзінде ел дамуындағы маңызды рөл өзінің шикізаты, кадрлары мен тауарлары барынша тартылатын қағидат екенін атап өтті. Басқаша айтқанда, Ел ішіндегі құндылық деп аталатын барлық нәрсе.

"Жаңа өнеркәсіптік саясат арқылы біз дамудың сапалы басқа моделіне көшуіміз керек. Мемлекет ірі кәсіпорындармен бірлесіп, елдегі өндірістік циклды "жабуы" керек. Бұл реттеуші және ынталандырушы механизмдерді қолдануды талап етеді. Өңдеу өнеркәсібі шикізатты жеткілікті көлемде және барабар бағамен алуы керек. Сондай-ақ реттелетін сатып алуларда отандық тауарлардың көлемін ұлғайту және офтейк жүйесін толығымен іске қосу маңызды. Отандық өндірушілермен офтейк-келісімшарттардың үлесін кем дегенде 10% - ға дейін жеткізу қажет. Бұл жыл сайын 2 триллион теңге", - деді Президент.

АЭС тағдырын халық шешеді

Еліміздің әл – ауқатына әсер ететін айналымның тағы бір маңызды тақырыбы - "жасыл" қаржыны тарту. Осы жеті жыл ішінде әлемде екі жарым триллион доллардан астам қаражат "жасыл" облигацияларға бағытталды. Қасым-Жомарт Тоқаевтың айтуынша, ESG қағидаттары қысқа мерзім ішінде қаржы ұйымдарының, сондай-ақ әлемнің ірі экономикаларының стандартты тәжірибесіне айналды. Осыған байланысты, "Астана" халықаралық қаржы орталығы біздің өңірде "жасыл" қорландыруды тарту үшін негізгі алаңға айналуы тиіс.

Мұның бәрі 2060 жылға дейін көміртегі бейтараптығына қол жеткізудің ұзақ мерзімді стратегиясы болады. Алайда, ұзақ мерзімді перспективаларға қарамастан, қазірдің өзінде генерацияның жалпы көлеміндегі жаңартылатын энергияның үлесі соңғы бес жылда 5% - ға жуық өсті, ал 2027 жылға қарай тағы 1,4 гигаватт "таза" энергияға арналған қуаттар енгізілетін болады.

"Бүкіл энергетика саласын басқару бойынша: генерациядан сатуға дейінгі тәсілдерді жетілдіру қажет. Сутегі генерациясын дамыту қажет. Генерациялау объектілерін кеңейту-технологияларды трансферттеу және энергетикалық машина жасауда өндірісті оқшаулау, аккумулятор өнеркәсібін құру үшін негіз. Елімізде шикізат жеткілікті", - деді Мемлекет басшысы.

Ол қазір теңгерімдеуші қуаттарды, энергияны жинақтау жүйесін құру саласында жаңа шешімдер қажет екенін атап өтті. Көміртекті бейтараптыққа көшуді парниктік газдар шығарындыларына квота саудасы жеделдетуі мүмкін.

Энергетика тақырыбын жалғастыра отырып, Қасым-Жомарт Тоқаев соңғы уақытта белсенді талқыланып жатқан Балқаш көлінде атом электр станциясын салу мәселесін көтерді. Президенттің пікірінше, атом электр станциясын салу немесе салудан бас тарту – бұл елдің болашағына қатысты өте маңызды мәселе. Ол оны ұлттық референдумға шығаруды ұсынды. Дауыс берудің нақты мерзімдеріне келетін болсақ, ол жақын арада шешім қабылдауды ұсынды.

"Атом энергетикасын дамыту аса маңызды экономикалық және саяси мәселе болды. Біздің елімізде атом электр станциясын салудың орындылығы туралы әртүрлі пікірлер бар екенін білесіз. Бір жағынан, әлемдегі уранның ірі өндірушісі ретінде Қазақстанның өз атом генерациясы болуы тиіс. Кейбір мамандар шағын реактор станцияларын салуды жақтайды. Екінші жағынан, көптеген азаматтар мен бірқатар сарапшылардың атом станцияларының қауіпсіздігіне қатысты алаңдаушылықтары бар", - деп атап өтті Президент.

"Еріген сулар-бұл елдің ішкі резерві"

Ресурстарға келетін болсақ, президент көптеген табиғи ресурстардың, соның ішінде судың тапшылығы тақырыбын атап өтті. Қазір фермерлер мен өнеркәсіпшілерге сапалы талдау мен су болжамы қажет. Бұл жыл сайынғы жеткізілімге де, Орта мерзімді перспективаға да қатысты. Сондықтан алдын-ала жоспарлау керек. Сонымен бірге ішкі су ресурстарына ұқыпты қарау маңызды.

Қазақстан басшысының пікірінше, су үнемдеу технологияларын енгізу процесі өте баяу жүруде. Сонымен қатар, елде жауапты су тұтыну мәдениеті жоқ-ауыл шаруашылығындағы шығындар, негізгі су тұтынушысы, жекелеген өңірлерде 40% - ға жетеді, ал Су шаруашылығы объектілерінің нақты тозуы 60% - дан асады.

"Жағдайды түзету үшін ең шешуші және жылдам шаралар қажет", – деп атап өтті Қасым-Жомарт Тоқаев.

Мәселен, бірінші кезекте суды үнемдейтін озық технологияларды енгізуді жеделдету керек – жылына 150 мың гектарға дейін. Сондай-ақ, еріген судың жиналуы және оны беру кезінде шығындар мәселесін шешу қажет. Оның айтуынша, мұның бәрі елдің ішкі резерві болып табылады. Ол үшін 20 жаңа су қоймасын салу және кемінде 15 жұмыс істеп тұрған су қоймасын қайта жаңарту, сондай-ақ кемінде 3500 шақырым каналды жаңғырту және цифрландыру қажет.

Бұдан басқа, қазір елімізде су ресурстарының қолжетімділігі мен сапасының өзекті мәселесі қалып отыр. Халық пен экономиканың өсу үрдісін ескере отырып, 2040 жылға қарай Қазақстанда су тапшылығы 12-15 миллиард текше метрге жетуі мүмкін.

"Міндет-2027 жылға қарай қосымша екі текше шақырым сумен қамтамасыз ету. Біздің еліміз трансшекаралық су көздерінің ресурстарына тәуелді. Еуразия өзендері мен каналдары-халықтар мен экономикаларды біріктіруге арналған ортақ табиғи игілік.",- деп қосты Президент.

Осыған байланысты Президент Үкіметке су және ирригация министрлігін құруды тапсырды. Сондай-ақ, жаңа ведомство аясында Ұлттық гидрогеологиялық қызмет қайта құрылады.

"Министрлік аясында Ұлттық гидрогеологиялық қызмет қайта құрылады. "Қазсушар", "Нұра топтық су құбыры" және басқа да негізгі компанияларды қоса алғанда, елдің су шаруашылығын басқарудың бүкіл жүйесі реформаланады. Жалпы алғанда, барлық саланы айтарлықтай материалдық және ең бастысы Кадрлық күшейту қажет болады", - деді Мемлекет басшысы.

Нашар жолдар-бұл елдің "жалпы ауруы"

Жақын арада қайта құрылатын тағы бір ведомство Көлік министрлігі болады. Президент автомобиль жолдарының сапасы сынға төтеп бере алмайтынын атап өтті. Жұмыстарды уақтылы және сапасыз орындау, сыбайлас жемқорлықтың жоғары деңгейі, бәсекелестіктің төмендігі – бұл саланың "туу аурулары". Бұлармен күресудің нақты шаралары осы жылдың соңына дейін қабылданады.

Президент бақылауды күшейтуді және жаңа нормативтік құжаттарды қабылдауды тапсырды. Ол сондай-ақ 2029 жылға дейін 4000 км-ден астам автомобиль жолдарын сапалы жөндеуді тапсырды.

Көлік тақырыбына келетін болсақ, Мемлекет басшысы өз үндеуінде Транскаспий бағыты транзиттік әлеуетті нығайтуда маңызды рөл атқаруға шақырылғанын атап өтті. Орта мерзімді перспективада осы дәліз бойынша тасымалдау көлемі бес есеге ұлғайтылуы мүмкін. Ол үшін серіктес елдермен – Қытай, Әзірбайжан, Грузия және Түркиямен күш біріктіру қажет.

""Бақты "өткелінде жаңа" құрғақ порт " салу, Ақтаудағы контейнерлік хаб құрылысын жеделдету, орта дәліз бойындағы Қара теңіздегі порт қуатын кеңейту міндеті тұр. Қытай Сиань мен Грузияның Поти портында қазақстандық терминалдардың құрылысы басталды. Бұл қытайлық белдеу және жол мегажобасын ұлттық бастамаларымызбен жұптастырудың нақты мысалдары. Көлік әлеуетін іске асыру біздің барлық жақын елдермен сындарлы және тату көршілік қарым – қатынасымызға байланысты", - деді президент.

Күшті армия – бұл елдің қауіпсіздігі

Тағы бір маңызды тақырып – дамыған мемлекеттерде ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуде шешуші рөл атқаратын қорғаныс-өнеркәсіп кешенін нығайту болды. Қазір ел басшысының пікірінше, ең маңызды міндет импорттық жеткізілімдерге тәуелділікті төмендетуге мүмкіндік беретін локализацияның жоғары үлесі бар өндіріс циклін құру болып табылады.

"Біздің армиямыз жоғары технологиялық қару-жарақпен және әскери техникамен, оның ішінде броньды техникамен, ұшқышсыз ұшу аппараттарымен, заманауи атыс қаруымен қамтамасыз етілуі тиіс. Техниканы жедел жөндеу бойынша өндірістік қуаттарды нығайту, отандық кәсіпорындарды қолдауды күшейту қажет", - деді ол.

Ол елімізде тиісті материалдық-техникалық база мен қажетті кадрлар бар екенін атап өтті. Отандық кәсіпорындарды тікелей қаржылық қолдау тетігі қорғаныс-өнеркәсіп кешенін дамытудың арнайы қоры болады. Сондай-ақ, Елбасы өз үндеуінде Мемлекет меншігіне пайдаланылмаған немесе заңсыз берілген 8 миллион гектар жер қайтарылғанын айтты.

"Мен қазірдің өзінде іске асырылған бастамалардың бір бөлігін ғана атадым. Үлкен жұмыс атқарылды және ол жалғасады", – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Фото: ҚР Президентінің баспасөз қызметі